तिहार भन्नासाथ दियोको उज्यालो, रातको चमक, बहिनीको हातको टीका, भाइको हाँसो, अनि लक्ष्मीको पूजा सम्झना आउँछ।
यो केवल चाड होइन, हाम्रो आत्माको उत्सव हो।
तिहारले हामीलाई प्रेम, कृतज्ञता र उज्यालोको शक्ति सम्झाउँछ
र ज्योतिषीय रूपमा पनि, ग्रहहरूको ऊर्जाले यस पर्वलाई अझ दिव्य बनाउँछ।

पहिलो दिन : काग तिहार — शनिदेवको कर्म–ऊर्जा

तिहारको पहिलो दिन काग तिहार मनाइन्छ।
कागलाई शुभ सन्देश ल्याउने पक्षी र कर्मको प्रतीक मानिन्छ।
भोरमै घर–घरमा कागलाई भात, अन्न, रोटी दिन्छन् र आशीर्वाद मागिन्छ।

काग तिहार शनिदेवसँग सम्बन्धित छ।
शनिदेव कर्म, धैर्य र न्यायका स्वामी हुन्।
यस दिन हामीले आफ्नो काम शुद्ध राख्ने संकल्प गर्छौं।

दोस्रो दिन : कुकुर तिहार — यमदेवको सत्य र निष्ठा

कुकुर तिहार दोस्रो दिन मनाइन्छ।
कुकुरलाई माला, टीका, र स्वादिष्ट परिकार दिइन्छ।
कुकुर निष्ठा, माया र सुरक्षाको प्रतीक हो।

ज्योतिषमा कुकुर यमदेवसँग सम्बन्धित छ।
यमदेव जीवन र मृत्युबीचको सन्तुलनका रक्षक हुन्।
कुकुर तिहारले हामीलाई सन्देश दिन्छ — निष्ठा र सत्य कहिल्यै नटुटोस्।

तेस्रो दिन : गाई तिहार र लक्ष्मी पूजा — शुक्रदेव र चन्द्रदेवको समृद्धि–ऊर्जा

तेस्रो दिन बिहान गाईको पूजा गरिन्छ।
गाईलाई मातृत्व, धन र समृद्धिको प्रतीक मानिन्छ।
घरमा गाईलाई माला लगाइन्छ, घिउ–भात दिइन्छ र आशीर्वाद मागिन्छ।

साँझमा लक्ष्मी पूजा गरिन्छ।
दीप बालिन्छ, घरभर उज्यालो फैलिन्छ, र लक्ष्मीको स्वागत गरिन्छ।

यो दिन शुक्रदेव र चन्द्रदेवसँग सम्बन्धित छ।
शुक्रदेव धन, प्रेम र सौन्दर्यका अधिपति हुन्,
र चन्द्रदेव मन र शान्तिका प्रतीक हुन्।
लक्ष्मी पूजाले बाहिरी धन र भित्री शान्तिको सन्तुलन कायम राख्छ।

चौथो दिन : गोवर्धन पूजा र म्हः पूजा — सूर्यदेवको आत्म–प्रकाश

चौथो दिन किसानहरूले गोरूको पूजा गर्छन् — गोरू मेहनत र कर्मयोगको प्रतीक हो।
त्यसैदिन नेवार समुदायले म्हः पूजा गर्छन् — अर्थात् आत्म–पूजा।

यो पूजा सूर्यदेवसँग सम्बन्धित छ।
सूर्य आत्मबल, जीवनशक्ति र ज्ञानका स्रोत हुन्।
म्हः पूजाले आत्म–आदर र आत्म–ज्ञानको महत्त्व बुझाउँछ।

पाँचौं दिन : भाइ टीका — सात ग्रहहरूको आशीर्वाद

तिहारको अन्तिम र सबैभन्दा आत्मीय दिन भाइ टीका हो।
दिदीबहिनीहरूले भाइको ललाटमा सात रङको टीका लगाउँछन् —
यी सात रङ सात ग्रहहरूको प्रतीक हुन्।

• 🌞 सूर्य — जीवन र साहसको शक्ति
• 🌙 चन्द्र — ममता र शान्ति
• 🔥 मंगल — उत्साह र वीरता
• 💬 बुध — बुद्धि र संवाद
• 📚 बृहस्पति — ज्ञान र धर्म
• 💖 शुक्र — प्रेम र सौन्दर्य
• ⚖️ शनि — कर्म र सत्य

दिदीले भाइलाई टीका लगाउँछिन्, माला र मिठाई दिन्छिन्,
र भाइले पनि माया र आशीर्वादको सम्मान फर्काउँछ।

विदेशमा रहेका नेपाली र तिहारको उज्यालो

आज लाखौं नेपालीहरू विदेशमा छन्,
तर तिहारको उज्यालो सिमानाले रोकिन्न।
विदेशको अपार्टमेन्टमा पनि नेपालीहरूले दीप बाल्छन्,
गाईको तस्बिरमा फूल चढाउँछन्, कुकुरलाई ट्रीट दिन्छन्,
र भाइ टीका भिडियो कलमै मनाउँछन्।

तिहार केवल ठाउँको कुरा होइन —
यो भावना र सम्झनाको चाड हो।
जहाँ प्रेम र सम्झना हुन्छ, त्यहीँ तिहार हुन्छ।

तिहार र ग्रहहरूको ज्योतिषीय संगम

तिहार अमावस्याको समयमा पर्छ —
त्यो बेला सूर्य र चन्द्र मिलेर विशेष ऊर्जा बनाउँछन्।
शुक्र धन र सौन्दर्यको शक्ति दिन्छ,
शनि कर्म र अनुशासनको सन्देश दिन्छ,
सूर्य आत्मबल जगाउँछ,
र बृहस्पति ज्ञानको दीप जलाउँछ।

दीप बाल्नु भनेको ती ग्रह ऊर्जाहरूलाई सम्मान गर्नु हो।
जब मनमा उज्यालो बल्छ, जीवन पनि उज्यालो बन्छ।

तिहारको गहिरो अर्थ

तिहारले सिकाउँछ —
अन्धकार हटाउने होइन, उज्यालो जगाउने।
धनभन्दा ठूलो माया हो,
र पूजा भन्दा ठूलो कृतज्ञता।

दियो तेलले मात्र होइन, मनको उज्यालोले बल्छ।
र जब मनमा प्रकाश हुन्छ, तब जीवन स्वर्ग बन्छ।

निष्कर्ष : उज्यालो र ग्रहहरूको आशीर्वाद

तिहार हाम्रो जीवनका पाँच मूल तत्वहरूको उत्सव हो —
कर्म (काग), निष्ठा (कुकुर), समृद्धि (गाई), आत्मा (म्हः पूजा) र माया (भाइ टीका)।
यी सबै ग्रह ऊर्जासँग जोडिएका छन्।

शनिदेवको कर्म, शुक्रदेवको सौन्दर्य, सूर्यदेवको प्रकाश,
बृहस्पतिदेवको ज्ञान र चन्द्रदेवको शान्तिले नै हाम्रो जीवन चलिरहेको छ।

तिहारले हरेक वर्ष सम्झाउँछ —
अन्धकार कहिल्यै अन्त्य होइन,
उज्यालो सधैं फर्कन्छ।

🪔 शुभ तिहार ! ग्रहहरूको कृपाले हरेक घरमा उज्यालो र माया रहोस्।